تغییرات بازار بورس و سهام را شاید بتوان در سه روند خلاصه کرد: روند صعودی، روند نزولی و روند خنثی. در روند صعودی قیمت‌ها تمایل به افزایش دارند و در مقابل در روند نزولی، قیمت‌ها در حال کاهش هستند. همچنین در روند خنثی نیز قیمت‌ها میان بازه‌های قیمتی کوتاهی در حال نوسان هستند و روند خاصی را دنبال نمی‌کنند. روندهای قیمتی یکی از مهم‌ترین مواردی هستند که در تحلیل سهام و معاملات آن برای معامله‌گران اهمیت بالایی دارند. در بازارهای جهانی، در روندهای صعودی و نزولی دو اصطلاح رایج شده است. برای روندهای صعودی بازار گاوی و برای روندهای نزولی، بازار خرسی در نظر گرفته شده است که براساس عواملی که نشان‌دهنده روند مورد نظر باشد، یکی از این دو بازار برای آن در نظر گرفته می‌شود. در ادامه به توضیح بیشتر این اصطلاحات می‌پردازیم.
بازار خرسی
بازار خرسی یا Bear Market، بازاری است که روند کلی آن نزولی است. دلیل نام‌گذاری این روند به خرس این بوده است که خرس در هنگام حمله بلند شده و از بالا به پایین حمله می‌کند که نشان از پایین آمدن قیمت‌ها از بالا به پایین دارد. همچنین روایت دیگری برای نامیدن این بازار نیز وجود دارد. در سالیان گذشته، دلالانی پوست خرس را به فروش می‌رساندند. آن‌ها پوست‌های خرس را با قیمت روز به مشتریان خود پیش‌فروش می‌کردند زیرا پیش‌بینی کاهش قیمت آن را داشتند. در زمان سررسید تحویل، پوست‌های خرس را از شکارچیان با قیمت کمتر خریداری کرده و به مشتریان خود می‌دادند و از مابه‌التفاوت قیمت خرید و فروش سود می‌کردند. به دلیل پیش‌بینی کاهش قیمت توسط این افراد، آن‌ها را خرسی می‌نامیدند. بر این اساس، امروزه نیز به بازاری که قیمت در آن کاهش می‌یابد، بازار خرسی می‌گویند. در بازار خرسی، به دلیل کاهش قیمت‌ها، تقاضا کم و عرضه بالا است به همین دلیل، نقدینگی زیادی به بازار وارد نمی‌شود و بسیاری از سرمایه‌گذاران ضررهای هنگفتی خواهند کرد. در بازار خرسی، نرخ نزولی وجود دارد که اگر ادامه‌دار باشد در پی آن، رکود اقتصادی رخ خواهد داد و قیمت‌ها بی‌ثبات خواهند شد.
بازار گاوی
همان طور که در طبیعت بسیاری از اوقات، خرس و گاو رقیب هم هستند و با هم در جنگند، بازار گاوی نقطه مقابل بازار خرسی است. بازار گاوی یا Bull Market، بازاری است که روند کلی آن صعودی است و قیمت‌ها در حال افزایش هستند. مانند بازار خرسی، بازار گاوی نیز به این دلیل نام‌گذاری شده است که حالت حمله گاو، از پایین به بالا است. گاو شاخ‌های خود را به پایین آورده و به سمت بالا می‌آورد که یک صعود را در ذهن متصور می‌کند. در بازار گاوی، برعکس بازار خرسی، تقاضا بالا و عرضه کم است و سرمایه‌گذاران سودهای زیادی کسب می‌کنند. بدین ترتیب می‌توان گفت که شرایط اقتصادی مناسب بوده و گردش نقدینگی در بازارهای مختلف به خصوص بازار بورس، بالا است. سرمایه‌گذاران انتظار بالا رفتن بیشتر قیمت‌ها را دارند و سهام ارزشمند خود را نگاه می‌دارند.
ویژگی‌های بازار خرسی و بازار گاوی
همان طور که در بالا توضیح دادیم، عرضه و تقاضا در بازار خرسی و گاوی با هم متفاوت است. در بازار خرسی، تقاضا کم و عرضه زیاد است ولی در بازار گاوی، تقاضا زیاد و عرضه کم است. در بازار خرسی سهامداران به دنبال فروش سهام خود هستند زیرا زیان می‌بینند. معامله‌گران تمایلی به معامله ندارند و روند به طور مستمر نزولی است. اما در بازار گاوی، سهامداران سهام خود را نگه داشته و سهام بیشتری خریداری می‌کنند؛ نقدینگی بیشتری وارد بازار می‌شود و انتظارات از بازار مثبت است.
علل ایجاد بازار خرسی و بازار گاوی
نکته بسیار مهمی که در اینجا باید به آن توجه کنیم این است که تشخیص بازار خرسی و گاوی باید درست انجام شود. بازه زمانی که نیاز است تا به این نتیجه برسیم که بازار خرسی است یا گاوی، طولانی مدت است. بدین معنی که تنها با چند روز مثبت بودن بازار یا منفی بودن آن نمی‌توانیم بازار گاوی یا خرسی به آن اطلاق کنیم. آنچه به درستی یک بازار خرسی یا گاو را نشان می‌دهد، بررسی بلندمدت روند قیمت و بازار است. بنابراین عللی هم که سبب ایجاد بازار خرسی یا گاوی می‌شوند عوامل با اهمیت و با تاثیر بالا بر بازار هستند. به طور کلی، هرچه اقتصادی قوی‌تر باشد، بازار گاوی به همراه دارد و در صورت وجود ترس و نگرانی از بابت اقتصاد، بازار خرسی ایجاد می‌شود. از علل ایجاد بازار خرسی یا گاوی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی: هرچقدر سرمایه‌گذاری‌های خارجی بیشتر باشد، وضعیت اقتصادی یک کشور نیز بهتر خواهد بود. سرمایه‌گذاری‌های خارجی نشان از اعتبار بالای یک کشور و اعتماد سایر کشورها به آن است. بنابراین این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند نقدینگی زیادی را به بازار بورس بیاورد که سبب افزایش قیمت‌ها و ایجاد روند صعودی بازار شود که بازار گاوی را پدید می‌آورد. در مقابل کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی، رشد اقتصادی را با مشکل مواجه کرده و تقاضا را کاهش می‌دهد که باعث ایجاد روند نزولی و بازار خرسی می‌شود.
اعتماد ملی: هرچقدر افراد یک جامعه به زیرساخت‌های اقتصاد کشور اعتماد بیشتری داشته باشند، مشارکت آن‌ها در بازارهای مالی نیز بیشتر خواهد بود. بنابارین با وجود اعتماد ملی، نقدینگی بالایی در گردش خواهد بود و روند صعودی و بازار گاوی وجود خواهد داشت. در مقابل، بی‌اعتمادی سبب می‌شود سرمایه‌گذاران مشارکت کمتری داشته باشند و روند بازار در طولانی مدت نزولی خواهد شد که بازار خرسی را پدید می‌آورد.
تولید ناخالص داخلی: تولید ناخالص داخلی بالا نشان‌دهنده وضعیت مناسب اقتصاد کشور است. این شاخص رشد بالای اقتصادی را نشان می‌دهد که به طور کلی تقاضا زیاد است. بالا بودن تولید ناخالص داخلی سبب رشد قیمت‌ها و ایجاد بازار صعودی می‌شود. برعکس این موضوع در حالتی ایجاد می‌شود که تولید ناخالص داخلی پایین باشد که سبب کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده شده و روند نزولی را ایجاد می‌کند.
کلام آخر
بازارها چرخه‌های مختلفی در طول دوران خود دارند. همان طور که درباره بازارهای خرسی و گاوی، ویژگی‌ها و علل ایجاد آن‌ها صحبت کردیم، باید بدانیم که جلوگیری از ایجاد آن‌ها غیرممکن است. به طور معمول پس از هر افزایشی، ریزش و پس از هر نزولی، صعود خواهد بود. بنابراین هر دوی این بازارها در چرخه طبیعی اقتصاد وجود دارند. بنابراین باید با شناسایی نشانه‌هایی از ایجاد این بازارها، بهترین تصمیمات را برای مواجه با تغییرات ناگهانی و از دست رفتن سرمایه گرفت. برای مثال زمانی که بازار گاوی است و همه سهام در حال افزایش هستند نیز باید با تحلیل، سرمایه‌گذاری کرد و سهام ارزشمند را خرید که حتی در زمان بازار خرسی، ضرر قابل توجهی ایجاد نشود. مدیریت پرتفوی یکی از مورادی است که باید بسیار به آن توجه کرد و به درستی آن را اجرا کرد تا در همه بازارها از زیان جلوگیری کرده و سود کسب کرد.
